داوری در لغت به معنای قضاوت کردن و در اصطلاح به معنای رسیدگی به اختلافات توسط شخص منتخب طرفین براساس قرارداد داوری است. اصولا مردم هر جای دنیا که باشند از آمد و شد به دادگاه و دریافت اخطاریه و احضاریه و ابلاغیه و … رضایت ندارند. امروزه مردم ترجیح می‌دهند در محیط های دوستانه تری نسبت به دادگاه ها و با آرامش بیشتر به حل و فصل اختلافات فیمابین با دخالت و نظر فردی مورد اطمینان و مطلع بپردازند. لازم است به این نکته توجه کنیم که در صورت بروز اختلاف در قرارداد های تجاری و اقتصادی نفع هر دو طرف در آن است که اختلاف را به شیوه ای صحیح، مطمئن و تخصصی حل و فصل کنند و به روابط عادی تجاری خود برگردند.

به موجب اصل (34) قانون اساسی ، اصل بر رسیدگی در محاکم دادگستری است مگر اینکه این اختیار به صراحت به مرجع داوری داده شود. بنابراین، سکوت طرفین در این خصوص به معنای تأیید صلاحیت رسیدگی محاکم قضایی است. پس چنانچه طرفین خواستار رسیدگی به اختلافشان در داوری باشند، بر طبق ماده (454) قانون آیین دادرسی مدنی مصوب (‌21‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌/ 01‌‌/ 1379)  باید مبادرت به تنظیم قرارداد داوری (که بعدا راجع به آن خواهیم گفت) نمایند.

محاسن رجوع به داوری:

نظام های قضایی به طرفین اختلاف اجازه نمی‌دهند که قاضی یا دادرس دادگاه را انتخاب کنند، در حالی که به طرفین اختیار می‌دهند که اشخاص مورد اعتماد خود را تنها به این شرط که مستقل باشند، به عنوان داور انتخاب کنند که این امر سبب ایجاد امنیت روانی و اعتماد آن ها می‌شود.

در جامعه کنونی ما یکی از معضلات جدی قوه قضاییه، حجم بالای پرونده های جاری و از سوی دیگر تعداد بالای پرونده های ورودی به این قوه است. این وضع علاوه بر تحمیل هزینه های زیاد و طولانی کردن پروسه موجب کاهش دقت در روند رسیدگی و در نهایت نارضایتی شده است. این در حالی است که رسیدگی به اختلافاتت توسط نهاد داوری محاسن قابل توجهی دارد از جمله:

• داوران باید در مدت معینی به مذاکرات و مشاوره خود خاتمه و به صدور رأی مبادرت ورزند و همچنین طبق ماده (477) قانون آیین دادرسی مدنی مصوب (‌21‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌/ 01‌‌/ 1379) ملزم به رعایت تشریفات آیین دادرسی مدنی نیستند، در نتیجه با سرعت متناسب به موضوع رسیدگی می­کنند.
• محرمانه بودن از دیگر مزایای داوری می باشد. برخلاف رسیدگی های قضایی که اصولا علنی است، جلسات رسیدگی داوری علنی نیستند.
• مردم در حضور داور مورد اعتماد خود راحت تر می توانند مطالب مورد نظر خود را بگویند.
• تخصص داوران از دیگر مزایای رجوع به داوری است. اشخاص می‌توانند بر اساس موضوع اختلاف و ماهیت آن داوران متخصص و آشنا به عرف تجاری را انتخاب کنند.
• ارجاع دعاوی به داوری موجب کاهش تصدی گری دولت و کاهش هزینه‌های آن می‌شود.

داوری بر دو نوع است:[1]

الف) داوری موردی(َAd Hoc Arbitration): در این نوع از داوری طرفین خودشان مستقیم و بدون کمک شخصی دیگر جریان داوری را اداره می‌کنند و اصولا به تنها شخص ثالثی که مراجعه می‌کنند، شخص داور است و هیچ شخص دیگری حق دخالت در جریان داوری را ندارد به غیر از دادگاه صالح و البته نه در همه موارد بلکه موارد مشخص شده در قانون و نیز اگر لازم شد به درخواست ذی‌نفع.

ب) داوری سازمانی(Institutional Arbitration): در این نوع از داوری طرفین به سازمان داوری مراجعه می‌کنند و سازمان داوری اداره جریان را برعهده دارد. البته لازم است به این نکته توجه داشته باشید که هر کدام از سازمان‌های داوری مقررات مخصوص به خودشان را دارند.

توجه داشته باشید که:

بر طبق ماده (496) قانون آیین دادرسی مدنی اصولا دعاوی ورشکستگی و همچنین  دعاوی راجع به اصل نکاح، فسخ آن، طلاق و نسب قابل ارجاع به داوری نیستند.

پاورقی :

[1] کاکاوند، محمد; مقدمه ای بر حقوق و رویه ی داوری، 1398 ;ص.97.

در صورتی که برای نوشتن موافقتنامه داوری و نیز انتخاب داور مناسب برای حل و فصل اختلافات خود نیازمند به دریافت مشاوره هستید، کارشناسان حقوقی مرکز حقوقی و داوری صلح و قانون برای کمک به شما آماده‌اند.

—